Slider

Tema resimleri kelvinjay tarafından tasarlanmıştır. Blogger tarafından desteklenmektedir.

Video

Welat

Wêje

Pirtûk

Huner

Dîrok

Nûçe

“JI BO FÎLMEKÎ SENARYO” hate weşandin


Pirtûkeke nû ya Kurdî ya li ser senaryoyê li pêşberî xwendekar, sînemager, lêkolîner û sînemahezan e. “Ji Bo Fîlmekî Senaryo” ji alîyê A. Rahîm Kiliç ve hate amadekirin ku li ser pêvajoya afirandin û nivîsandina senaryoyê disekine. Pirtûka senaryoyê çavkanîyeke nû ye ku ji kesên ku dixwazin senaryoyê binivîsin ve bibe alîkar, ji Weşanên Avestayê derket.

“JI BO FÎLMEKÎ SENARYO” di qada sînemayê de xebateke nû ye ku li ser afirandin û nivîsandina senaryoyê disekine, ji 176 rûpelan pêk tê. Pirtûk ji alîyê Weşanên Avestayê ve hate weşandin.

“Dibêjin, “Berê gotin hebû.’’ Îro jî heye û li nav me jî heta tu bêjî xurt e. Bi vê kitêba li ber destê we jî nivîskar hewl dide, me hînî vegotineke nû bike. Hûnera afirandina senaryoyeke bêkêmasî, dibe ku wekî labîrentekê mistîk, tevlihev û wekî cîhaneke nenas bi heyecan be. Ev kitêb rêberek e ku ji we re bibe alîkar da hûn kesên xwedî gotin çîroka xwe ya awarte biafirînin. Nivîskar di her beşeke kitêbê de perdeya ser çîrokê radike û çîroka xwîner ber bi perdeya spî ve dibe. Di kitêbê de serpêhatiyên şexsî, şîret û temrînên pîşeyî yên nivîskar hene da ku xwendevan bikaribe hêz û jêhatîbûna xwe bi pêş ve bibe. Pratîk û temrînên bo nivîsandina çîrokê, sazkirina senaryoyê, pêşketina karakter, afirandina diyalogan, xeta vegotinê û hwd. çend mînak in ji van.

“Ji bo Fîlmekî Senaryo” di rewîtiya we de ya ji çîrokekê ber bi senaryoyê ve rêberek e. Bi mînakên balkêş hemû xalên senaryoyê hatine vegotin û bo ku çîroka we bi hemû balkêşiya xwe bixemile, pêdiviyên xwîner radixîne ber çavan. Piştî xwendina vê kitêbê xwîner, bi zimanê fîlmekî dihise û ji bo ku li dû zimanê fîlmê xwe here, baştir bala xwe dide têgehên weke dem, cih, karakter, tevgerên kamerayê û hwd.” (Nivîsa danasîn a pirtûkê)

Sînemaya Serbixwe – www.sinemayaserbixwe.com

Peyvên Rastînê / Gerçeğin Sözcükleri

 

Nivîs: Rûmet Med

Ji hevokên ku derîyên têgihanê dişkînin, perdeya reş a pêşdarazîyê radikin û rengên rastînê didin der gelek hez dikim. Hevokên rastînê neynika herî zelal a jîyanê ne ku derîyên nû vedikin û asoyan kûr dikin. Bi tenê ruhê deng û rengên rastînê dikarin biharên Bihuştê bînin.

Divê mirov ruhê dilê xwe ji hemû pûtan rizgar bike. Ango divê hemû pêşdarazî bişkîne, hesta empatîyê biafirîne û bihêz bike, jiyaneke aramdar divê. Replîka fîlmê Krzysztof Kieślowskîyî yê "Sê Reng: Sor"ê tê bîra min, "Bi tenê aramî dixwazim, jiyaneke aramdar."

*Ger mirov gotin û mafên xwe bi peyvên etîk, qenc, biwicdan, birûmet û xweş ve neynin zimên, wê demê tu ferqa mirov ji tiştên ku li dijî derdikevin namînin û dibin wekî dijberên xwe. Tu mafdarîya wan jî namîne.

Yên ku di dilên xwe de hezkirin, xweşbînî, etîk, wicdan, qencî nahewînin tu carî ne mafdar in. Hemû peyvên wan pûç, xapînok, vala û tew derew in.

*Divê mirov bêyî şert û merc û berjewendî her tim ji alîyê mafdaran bibe.

*****

Algı kapılarını kıran, önyargının karanlık perdesini kaldıran ve gerçeğin renklerini açığa çıkaran cümleleri çok seviyorum. Gerçeğin cümleleri, yeni kapılar ve ufuklar açan hayatın en net aynalarıdır. Yalnızca gerçeğin sesleri ve renkleri Cennetin baharlarını getirebilirler ve huzur verici bir yaşam olmalı. 

İnsan yüreğinin ruhunu putlardan kurtarmalı. Yani bütün önyargıları kırmalı, empati duygusunu yaratmalı ve güçlendirmeli. Krzysztof Kieślowski'nin "Üç Renk: Kırmızı" filminin bir repliği aklıma geliyor, "Sadece huzur istiyorum, huzur veren bir hayat."

*Eğer insanlar sözlerini ve haklarını etik, iyi, vicdanlı, onurlu ve güzel sözcüklerle dile getirmeseler, o zaman karşı çıktıkları şeylerden hiç bir farkları kalmaz ve karşıtları gibi olurlar. Hiçbir haklılıkları da kalmaz. 

Yüreğinde sevgi, hoşgörü, etik, vicdan ve iyilik barındırmayanlar hiç bir zaman haklı değiller. Bütün sözcükleri çürümüş, kandırmaca, boş ve hepten yalandır.

*İnsan şart, koşul ve çıkar olmaksızın her zaman haklılardan yana olmalı.

Wêne/Fotoğraf: pexels.com/markus-winkler-1430818/

7 kurteçîrokên nû yên Julio Cortázarî hatin dîtin

 

Nûçe: Rûmet Med

7 kurteçîrokên nû yên wêjekarê navdar ê Arjantînî Julio Cortázarî piştî bi dehan salan hatin dîtin. 7 kurteçîrok berî avêtina çopê hatine dîtin û piştî salekê fam dikin ku berhemên Cortázarî ne.

Nivîskarê hoste Julio Cortazar, bi roman û çîrokên xwe ve tê naskirin û yek ji nûnerên herî girîng ê wêjeya Amerîkaya Başûr e ku di sala 1984ê jiyana xwe ji dest dabû. Di destpêka meha Cotmehê de hate eşkerekirin ku 7 kurteçîrokên nû yên Cortázarî hatine dîtin, nivîskarê van çîrokên xwe berî weşandina “Historias de cronopios y d famas”ê nivîsandine.

Julio Cortazar berî ku biçe li Parîsê, sê berhemên wî li Buenos Airesê hatibûn çap kirin. Di sala 1951ê de ji ber sedemên sîyasî ji Arjantînê diçe li Frensayê, heman salê pirtûka wî ya bi navê “Bestiario” tê weşandin. Piştî deh salan, berhema wî ya “Rayuela” derdikeve li pêşberî xwîneran û di heman salan de karakterên pevxistî yên bi navê ‘Cronopios’ê diafirîne ku ji namea nivîskarê pêk tê û li ser teorîya wêjeyê hatîye nivîsandin. Di sala 1962yê de berhema “Historias de cronopios y d famas” hatiye weşandin. Lê belê piştî gelek salan, 7 kurteçîrokên wî yên nû jî hatin dîtin.

Kurê berhevokvanekî Uruguayî, di sala 2019ê de piştî mirina bavê xwe, guhertoyeke pirtûkê ya bi daktîloyê hatiye nivîsandin peyde kiriye. Berhema ku pê daktîloyê hatiye nivîsandin ji 46 kurteçîrokên Julio Cortázarî ku ji hevalê xwe re şandine pêk tê. 35 çîrokên vê pirtûkê di çapa 1962yê ya “Historias de cronopios y d famas”ê de cî digirin û 4 çîrokên pirtûkê jî di kovarên wê demê de hatibûn weşandin. Malbata berhevokvanê, pirtûkê berî avêtina çopê dibînin û dixwazin bizanin ka berhema Cortázarî ye yan na. Ji ber vê, bi akademîsyen û berhevokvanê pirtûkên antîkayê Lucio Aqulianti re dikevin têkilîyê. Piştî lêkolînê, dibînin ku berhema wêjeyî pê daktîloya “Olivetti Letera 32″yê ya hevsara Cortázarî, Aurora Bernandezê hatiye temam kirin. Nivîskar, daktîloya “Olivetti Letera 32″yê heta sala 1966ê jî bikar anîye.

Di heman demê de, berhemên din ên Julio Cortázarî yên li Pirtûkxaneya Neteweyî ya Arjantînê vedikolin û dibînin ku kurteçîrokên nivîskarê ne. Lucio Aqulianti di derbarê encama lêkolînê de axaftineke kiribû û gotibû: “Ez teqez dikarim bipejirînim ku ev berhemeke resen a nivîskarê ye ku pê daktîloyê hatiye nivîsandin û xwedî girîngîyeke mezin e.” Lê belê kurteçîrokên nivîskarê çawa ketine destê berhevokvanê hêj ne hatîye çareser kirin. Kurteçîrokên Julio Cortázarî yên neweşandî, dê bi mezatê bi vekirina 12 milyon dolarî bêne firotin (Mala Mezadê ya Zorilloyê).

Bi tenê sernavên 7 kurteçîrokên Cortázarî hatin eşkerekirin; “Inventario”, “Carta de un fama a otro fama”, “Mariposas automáticas”, “Los viajes y los sueños”, “Diminuto unicornio”, “Rabia del espejo” û “Rey del mar.” Xwedîya/ê berhemê yê/a niha, nasnameya xwe vedişêre û hatibû eşkerekirin 7 kurteçîrokên Julio Cortázarî di 12ê Cotmehê de ji aliyê Malên Mezadê yên Zorrilla û Hilario (Montevideo û Buenos Aires) ve bi mezatê dê bêne firotin.

Çîrok û romanên wêjekarê hoste Julio Cortázarî heta niha bi dehan zimanan hatine wergerandin. Cortázarî, gelek berhemên nivîskarê mezin Edgar Allan Poeyî wergerandine bo zimanê îspanî û senaryoyên gelek fîlmên sînemayê nivîsandine.*

Çavkanî: El PaisIndependent Türkçe 

Sînemaya Serbixwe – www.sinemayaserbixwe.com

Çend nîşe li ser dîyalektîkê

Nivîs: Rûmet Med 

Fikr, hest û ramanên mirovan li gorî şert û mercên serdema jiyanê teşe digirin. Hiş û bîrên mirovan di herikîna jîyanê de derdikevin holê, bi bandora gelek tiştan, bi demê re diguherin û cuda dibin. 

Lewma; fikr, hest û ramanên wan wekî berê namînin û bi demê re diguherin û nû dibin û bi awayên cuda geşedanên xwe didomînin.

Divê mirov, mirov û jiyanê li gorî şert û mercên dem û atmosfera çaxên wan binirxîne. Kesên ku dîyalektîkê nizanibin nikarin ruhê herikîna jiyanê fam bikin, bawerîya xwe her bi gotegotan tînin û dikevin nava xeletî û şaşîyan.

***

Bêyî etîk, xweşbînî, qencî û wicdan tu tişt mafdar nîne û di ti qadê de ti carî bi rastî nikare pêşve biçe. Çanda baviksalarî (patriyarkal), lînç, bêrêzî, pêşdarazî û heqeretê bi tenê xirabî û nezanî diafirîne û xwe di valahîyeke tarî de winda dike.  Ruhê qencîyê biheştê tîne.

Wêne: pexels.com@chuck



Filmlerin ve kitapların ruhu

Yazı: Rûmet Med

Her sene dünya üzerinde on binlerce kitap yayınlanır ve film çekilir, yüzbinlercesi zamanın akışında durur, bir çoğu yayınlandığı çağda anlaşılmaz ve bir çoğu da zamanla unutulur. Google'ın verilerine göre 10 milyonlarca kitap yayınlanmıştır*. IMDb'nin verilerine göre şimdiye kadar yüzbinlerce film çekilmiştir. 

Nitelikli filmleri izleyince ve kitapları okuyunca gerçekten çok az gerçek "eserin" olduğu olduğunu anlayabilir insan. Bir çok kitap ve film salt ekonomik nedenlerle ve popülist bir tarzda yazılır ve çekilir. Oluşturulan yapay imajlar ile insanların algıları etkilenecek şekilde yanılgılar yaratılır, düşünceleri ve dikkatleri kendileri ile hiç bir alakası olmayan başka konulara çekilir. Oysa içlerinde sadece çok azı gerçekten sanat eseridir; geri kalanları ise salt etkileyici efektler ve kurgularla süslenmiş, gerçeklikten kopuk ve insanlara hiç bir faydası olmayan söylentilerden ve kehanetlerden oluşur. (Bu tür film ve kitaplar, -günümüz çağında çoğu okunduktan 15 dakika sonra unutulan, durdurak bilmeyen bilgi akışında olduğu gibi-, izlenince ve okununca hemen unutulur.) 

Önemli olan konu, atmosfer, anlatım, estetik, anlam, biçim ve özgün olma bütünlüğüdür; sanat eseri insanın ruhunu beslemek, dinlendirmek, farkındalık yaratmak, yenilemek, güçlendirmek, umutlu kılmak ve hayata hazırlamak içindir. Gerçek sanat eseri üzerinden asırlar geçse de kalıcı olur; insanı insan yaparak vicdanlı, etik ve empati yeteneğine sahip, güzel düşünen iyi bireyler olmalarını ve gerçekleri görmelerini sağlar. Duygu ve düşünce ruhu olan kitaplar ve filmler zamanın akışında ölümsüzleşirler.

Fotoğraf: @hson/@hson/

Estetik algısı üzerine

Yazı: Rûmet Med

Estetik algısı, sanatı anlayabilme ve yorumlayabilme yetisi sanatsal zevklerin gelişmişlik düzeyi ile ilgilidir. Sanatsal zevkleri (bakış açısı) gelişmiş olan insanlar hem sanatın anlamını ve ruhunu gerçekten anlayıp kavrayabileceklerdir hem de hayatın varoluşuna ve akışına ilişkin diyalektik düşünebilme ve hayata başka bir gözle bakabilme yeteneği kazanmış olacaklardır. Sığ ve eskimiş olandan kurtulmanın yolu sanatın renklerine ve derinliğine bakabilmekten geçer. 

Sanat Bilim ile birlikte önyargıları, kötülüğü ve algı kapılarını parçalayarak insana empati yeteneği kazandıran ve ruhu güçlendiren en hayati ve belirleyici kaynaktır. Sanat, hayatın akışında bir ayna gibi görünmeyeni görünür kılar ve insanın gerçekten insan olabilmesini sağlar.

Tablo: Joseph Mallord William Turner 

Sanat ve estetik üzerine kısa bir yazı:


Hemû hejmarên fanzîn û kovara Sînemaya Serbixwe

Sînemaya Serbixwe di Berfanbara sala 2018’ê de weke fanzîn dest bi weşanê kir û bi formata pdf hate weşandin. Fanzîna me ya bi Kurdî, ji hejmara sêyem pê ve weke e-kovar gihîşt li ber destên xwîneran. Di rûpelên kovara de me; nivîs, gotar, nûçe, hevpeyvîn û naverokên ku bi giştî li ser sînema, çand-hunerê hatine amadekirin, weşand. Hejmara dawî ya kovara Sînemaya Serbixweyê di meha Tîrmeha 2021’ê de derket li pêşbêrî sînemahezan û hemû hejmarên kovara me, gelek eleqe dîtin ku ji aliyê bi deh hezaran xwînerên çand-hunerê ve hatin dîtin û xwendin.

Hûn dikarin hemû hejmarên Sînemaya Serbixweyê li ser van lînkan jî daxînin û bixwînin:

Lînka Hejmara Yekem a Sînemaya Serbixwe (Jimar: 1, Berfanbara 2018ê)

Lînka Hejmara Duyem a Sînemaya Serbixwe (Jimar: 2, Rêbendana 2020ê)

Lînka Hejmara Sêyem a Sînemaya Serbixwe (Jimar: 3, Tebax/Gelawêja 2020ê)

Lînka Hejmara Çarem a Sînemaya Serbixwe: (Jimar: 4, Berfanbara 2020ê)

Lînka Hejmara Pêncemîn a Sînemaya Serbixwe (Jimar: 5, Tîrmeha 2021ê)

Çend nîşe li ser tora civakî

 


Nivîs: Rûmet Med

Her roj bêrawest agahî û vîdyoyên xelet, derew, bêçavkanî, qutkirî, parçekirî, kêm, pevxistî û gotegotên bêhejmar, wekî ku rast in belav dikin. Piranîya mirovan bêyî lêkolîn û xwendina çavkanîyên rastîn yekser bawerîya xwe bi wan agahî û vîdyoyan tînin. Em di demeke ecêb de dijîn. 

Pirsgirêka guhdarîkirin û têgihîştinê di navbera mirovan de heye. Kêm kes dixwînin, vedikolin, temaşe dikin, bêyî pêşdarazî û ego li mijarên jiyanê dinihêrin û bi rastî fam dikin. Kêm kes bi xwestina rastînê tevdigerin û dixwazin fêm bikin. Kêm kes xemdar û jidil in..

Mirovbûn-mirovmayîn karekî zehmet e. "Famkirin destpêka hezkirinê ye." (Spînoza). Bi famkirinê ruhê hezkirin, xweşbînî, wicdan, qencî, empatî û xweşikahîyê destpê dike, mirov bi tenê di wê demê de dibe mirov û mirovek rastîn. Bi tenê wê demê, ruhê dilên mirovan bi rastî difikirin û diaxivîn.

Bi gotina Thomas Stearns Eliotî "Hin caran axaftina bi heman zimanî têrî nake, yek jî divê mirov ji heman cihê fêm bike/têbigihe.."

---

*Mijareke girîng a din. Dema ku mirov tiştekî parve bike, divê çavkanî jî bide/binivîse. Bêyî çavkanî wêne, hevok, vîdyo hwd. wekî ku bixwe afirandine, parve dikin. Çanda çavkanî û jêderkê gelek girîng e. Divê rêz li ked û xebatên mirovan bê girtin.

---

*Mirov cureyeke ecêb û nefambar e. Bi hezaran salan e teşe dane hişên wan. Piranîya wan tu tişt nakin; lê pisporên hemû tiştan in, her kesî sûcdar dikin û bawerîya xwe bi tenê bi gotegotan tînin. Û mixabin piranîya wan bi tenê pirtûkek jî nexwendine, bi tenê pirtûkeke wan jî tune..

*** İnsan tuhaf ve anlaşılmaz bir türdür. Binlerce yıldır zihinlerini biçimlendirmişler. Çoğunluğu hiç bir şey yapmaz, ama her şeyin uzmanıdırlar, her kesi suçlarlar ve sadece söylentilere inanırlar. Ve ne yazık ki çoğunluğu bir kitap bile okumamıştır, bir kitapları da yoktur.. (12.10.2023)

***

İnsanların ırkına, cinsiyetine, diline, inancına, rengine göre acılara ses çıkaran ve kendi acısını görmeyip başka acılara üzülüyormuş gibi yapan insan dünyanın en samimiyetsiz, bilgisiz ve boş insanıdır. Böyle insanların hiç bir şeyle de alakası yoktur. (18.10.2023)

Wêne: @antonioborriello

Sînemager û ramangêrekî mezin ê dîroka hunera heftemîn: Andreî Tarkovsky


Nivîs: Rûmet Med 

“Huner heye ji ber ku cîhanê cîyekî niwaze nîne..”  (Tarkovsky)

Hunera sînemayê wekî hunerên din, karê afirandina atmosferê ye, kesên ku xewn, derd, gotin, hêvî, xiyalên wan hebin dikarin fîlm bikişînin. Sînemagerê nemir Andreî Tarkovskyî jî hunermend û feylesofekî wiha bû ku fîlmên xwe bi zimanekî helbestkî û bi atmosfereke kûr ve afirandin û mora xwe li hunera heftemîn da.

Derhêner, senarîst, wênekêş û teorîsyenê fîlman ê navdar ê dîroka hunera sînemayê Andreî Tarkovsky di 4ê Avrêla 1932yan de li hêrema Zavrajieya Yekîtîya Sovteyan hate dinê û yek ji sînemagerên herî serketî yên hemû deman e. Kurahî, bêhempatî û mezinahîya fîlmên Tarkovskyî bandor li gelek sînemager û derhênerên cîhanê, sînemahezan kirine û îroyîn jî fîlmên wî li seranserê cîhanê eleqeyeke mezin dibînin. Ji alîyê gelek sînemager, rexnegir, hunermend, nivîskar, ramangêr, akademîsyen, teorîsyen û dîroknûsên sînemayê ve weke derhênerê herî serkeftî û mezin ê dîroka sînemayê tê dîtin.



Sînemagerê nemir Ingmar Bergmanî ku ji alîyê derdorên sînemayê ve weke derhênerê herî serketî yê dîrokê tê dîtin, di der barê Andreî Tarkovskyî de wiha dibêje, “Andreî Tarkovsky ji bo min derhênerê mezintirîn e”*. Ji bo Tarkovskyî jî Ingmar Bergman derhênerekî mezin ê sînemayê ye. Di nava 10 fîlmên favorî yên Andreî Tarkovskyî de 3 fîlmên Ingmar Bergmanî yên “Persona” (1966), “Wild Strawberries” (1957) û “Winter Light” (1963) cî digirin. Li gorî lîsteya fîlman a wî diyar e ku Tarkosvky di bin bandora fîlmên Hiroshi Teshigahara, Robert Bresson, Akira Kurosawa, Kenji Mizoguchi, Charles Chaplin, Luis Buñuelî de jî maye.

Yek ji nûnerên herî serketî yên rêbaza “Sînemaya Helbestkî” û hunera heftemîn Andreî Tarkovsky sînemagerekî auteur e ku demên zarokatî, rabirdû û bîranînên wî gelek bandorê li jiyana wî kirine. Dayîka wî Maria Ivanovna lîstikvan û bavê wî Arseniy Tarkovsky helbestvan û wergêr bûn. Andreî Tarkovsky, xwendekarekî derhênerê navdar ê sînemaya Sovyetan Mihail İliç Rommî ye. Loma, perwerdehîya xwe ya sînemayê, li dibistana fîlman a Rusyayê (VGIK) hilgirtîye ku li cîhanê yek ji dibistanên fîlman ên herî girîng tê qebûlkirin. Tarkovsky, fîlmên xwe bi hestên civakî û hunerî kêşandine û sehneyên fîlmên wî wekî xewnên resen diherikîn, hêmanên bihêz ên rastîbînîya helbestkî û surrealîst dihewînin. Hest û ramanên fîlmên xwe bi zimanekî helbestkî û bi atmosfereke kûr kêşandine, tevger û nêrînên kamerayê yên cuda, bikaranîna muzîkên fîlman êş balkêş, ruh didin herikîna sehneyên fîlman.



Hest û ramanên Tarkovskyî li ser mirovahî, jîyan û xwezayê ne û rengên êş, jan, şadî û hêvîyên jiyanê anîne zimên. Bi kurtefîlmê “Ubiytsy” (ligel Marika Beiku, Aleksandr Gordon, 1956), bi fîlmê televîzyonê “Segodnya Uvolneniya Ne Budet” (Ligel Aleksandr Gordon, 1959) û bi kurtefîlmê xwe yê “Katok i skripka” (1961) ve dest bi sînemayê kiriye û senaryoya fîlmê “Sergey Lazo” (1968) nivîsîye, di nava fîlmekî sînemayê de weke lîstikvan cî girtiye. Di qada wênekeşîyê de jî wekî ku li sînemayê serkeftî bû û bi kameraya xwe wêneyên derasayî û bêhempa girtine. Ligel senarîst û helbestvanê navdar ê îtalî Tonino Guerra re belgefîlmekî bi navê “Tempo di viaggio” (1984) kêşandiye ku Andrey Tarkovskî û Tonino Guerra di hin projeyên hevpar de xebitîne. Wî di jiyana xwe ya hunerê de ji bilî qada sînemayê, hin lîstikên şanoyan jî birêvebirine û sê pirtûkên wî yên bi navên “Time Within Time. The Diaries 1970-1986”, “Andrei Tarkovsky: Interviews” (Amadekar: John Gianvito) û “Sculpting in Time: Tarkovsky The Great Russian Filmaker Discusses His Art” ve hatine weşandin û her sê piratûk jî heta niha ji bo gelek zimanan hatine wergerandin.



Andreî Tarkovsky ji bo qedandina Enstîtuya Sînemayê, kurtefîlmê xwe yê “Каток и скрипка” (The Steamroller and the Violin, 1961) dikişîne. Kurtefîlm, li ser çîroka zarokekî xwedî qabiliyeta kemanê û karkerekî disekine. Kurtefîlmê “Katok i skripka” ji çîroka S. Bakhmetyevayî hatiye girtin û senaryoya wê ji aliyê Andrey Konchalovskîy û Andrey Tarkovskî ve hatiye nivîsandin.

Piştî kurtefîlmê “Ivanovo detstvo”yê, fîlmê wî yê “Ivanovo Detstvo” tê kêşandin. Ev fîlm, di heman demê de yekem fîlmê metraj ê Tarkovskyî ye û di sala 1962yê de ketiye vîzyonê. Senaryoya fîlmê, ji alîyê Tarkovskî û Vladimir Bogomolov ve bi hev re hatiye nivîsîn, di dema salên Şerê Cîhanê yê Duyemîn de derbas dibe û behsa zarokekî bi navê Îvanî dike ku gundê wî ji aliyê Nazîyan ve hatiye wêran kirin, malbata wî hatine kuştin û dîl ketine. Îvanî, rojekê ji herêma wargeha dîlê direve, serpêlê Sovyetan Kholin û leşkerên din artêşa Sovyetan xwedî li wî derdikevin. Kholin û leşker dixwazin Îvanî bişînin li dibistanê, lê ew jî dixwaze biçe li enîya şerê.



Di fîlmê metrajdirêj ê duyemîn ê Andrey Tarkovskyî de gotineke watedar xwe dide der û dibêje, “Di cihê ku zêdebûna zanatiyê de xem (keser) jî zêde dibe.. Û kesa/ê ku zanîna xwe zêde dike, ew derdê xwe jî zêdetir dike..” Fîlmê “Andrey Rublev” (1966) çîroka keşîş û wênesazê îkonan Andrey Rublevî tîne li ser perdeya spî, atmosfera salên sedsala 15emîn û rewşa civakî ya wê demê nîşan dide. Senaryoya fîlmê Andreî Tarkovsky, Andreî Konchalovsky bi hev re nivîsandine. Ji alîyê çîrok, dîmen û afirandina atmosferê fîlmekî balkêş e û mizgînîya fîlmên nû yên derhênerê dide.



“Em nizanin, em ê çi li cîhanên din bikin.. Pêwîstiya me ji cîhanên din nîne.. Pêwîstiya me bi neynikê heye..” (Solaris)


Di sala 1972yê de fîlmê sêyemîn ê Tarkovskyî yê “Solarîs” derdikeve vîzyonê. “Solarîs” ji bo dîroka hunera sînemayê fîlmekî mezin e û ji romana pevxistina zanistî ya wêjekarê Polonyayî Stanisław Lemî ya bi heman navê ji bo hunera heftemîn hate kêşandin. Fîlm, qala rêwîtîya ber bi fezayê dike û çîrokeke li gerstêrka Solarîsê nîşan dide. Hin lêkolînerên fezayê ji bo lêkolîneke dişînin li îstgeha fezayê ya Solarîsê û piştî demekê Dr. Kris Kelvinî jî rêdikin li wê derê. Dr Kelvin li wir rastî li rewşên derûnî yê cuda û rabirdûya xwe tê. Senaryoya fîlmê Andreî Tarkovsky, Fridrikh Gorenshtein bi hev re nivîsîne. Di herikîna fîlmê de hevokeke balkêş tê gotin, “Şerm wê mirovahîyê rizgar bike..”



Piştî “Solarîs”ê, fîlmê Tarkovskyî yê ‘Zerkalo’ (The Mirror, 1975) tê. Derhêner, îlhama xwe ji malbat û zarokatîya xwe girtiye û senaryoya fîlmê ji alîyê Andrey Tarkovskî û Aleksandr Misharin ve hatiye nivîsandin û di herikîna fîlmê de cî bi cî helbestên Arseniy Tarkovskiy (bavê Tarkovsky) jî têne gotin. Ev fîlm jî ji bo dîroka sînemayê fîlmekî gelek girîng e ku wekî xewneke spî û zelal diherike.

Hin replîkên fîlmê: “Peyv, hin caran têra ravekirina hestên me nakin.. Ew gelekî temirî/vemirî ne”, “Helbestvanek, ji bo giyanê bixe tevgerê dinivîsîne, ne ji bo ku pûtperestan xwedî bike..”**



Çîroka şopger, nivîskar, profesor û herêmeke tenya. Fîlmê "Stalker" (1979) rêwîtîyeke aramdar e û ruhê xwezayê tîne li perdeya spî. Fîlm, yek ji fîlmên herî girîng ên hunera heftemîn e û li ser wateya jiyanê disekine. Senaryoya fîlmê ji romana birayên Arkady û Borîs Strugaskyî ve ji alîyê Andrey Tarkovskî ve lê hatiye anîn.

Hin replîkên fîlmê: “Hemû tişt girêdayî bi vê yekê ye ku mirov wateya jiyana xwe li ku derê dibîne..”, “Rastîn, ji nîqaşan dizê..”



Helbestvanekî navdar ê Rûsyayê Andreî, jiyana muzîkvan Sosnovskyî vedikole û ji ber vê yekê diçe li herêma Bolonyayê (Îtalyayê). Helbestvan û wergêra wî li Toskanayê digerin û rêwîtîya wan her ku diçe dibe razdar û ronîdar. “Nostalghia” jî di dîroka hunera sînemayê de fîlmekî girîng e û bi afmosfera xwe balkêş e. Senaryoya fîlmê Andreî Tarkovsky û senarîst-helbestvan Tonino Guerra bi hev re nivîsandine.


Hin replîkên fîlmê: “Bi tenê li xwezayê binêre û tu yê bibînî ku jiyanê çiqas ji rêzê ye..”, “Dilopek û dilopeke din nakin du dilop, wan dikin dilopeke mezintir..”



Alexander rojnamevan, lîstikvan û feylosofekî ye ku hemû kesen malbata wî ji bo rojbûna wî hatine li cem hev. Alexander ligel kurê xwe yê piçûk re di der barê wateya jiyanê de diaxive û danê êvarê, şerê nukleerê diqewime. Piştî vê bûyerê di jiyana Alexanderî de pêvajoyake nû ya pirsyarkirinê destpê dike. Yek ji klasîkên hunera sînemayê “Offret” (1986) fîlmê dawîn yê Andrey Tarkovskyî ye û senaryoya wê jî ew bi xwe nivîsîye. Di herikîna fîlmê de tê gotin, “Pêşî gotin hebû..”


Andrey Tarkovskî li dû fîlmê “Offret”ê jiyana xwe ji dest da. Bi dîmen, gotin, wêne û jiyana xwe ve bû stranekî nemir û li dijî lez, bênrengî û bêruhîya serdemê derket. Bi ronahîya xwe bû qîrîneke jidil û mezin di dîroka jiyanê de.


Andreî Tarkovsky bi fîlmê “Zarokatîya İvanê” (1962) re ji bernameya Festîvala Fîlman a Navneteweyî ya Venedîkê xelata “Şêrê Zêrîn”, bi fîlmê “Andrey Rublyov” re (1966) ji Festîvala Fîlman a Navneteweyî ya Cannesê “Xelata FIBRESCI”yê û xelata “Taybet a Juriyê” û xelata ’Jussi award for best foreign filmmaker’ (1973) girtine. Bi fîlmê "Offret" (1984) re ji Xelatên BAFTAyê xelata “Di Zimanê Biyanî de Fîlmê Herî Serketî”, “Xelata David di Donatello Luchino Visconti” (1980), bi fîlmê “Nostalghia” ji Festîvala Fîlman a Cannesê xelata “Derhênerê Herî Serketî”, “Nîşaneya Zêrîn a Wezareta Turîzmê ya David” girtine. Derhêner, di 1990’ê de, ji ber “Tevkarîya bêhempa ya hunera sînemayê û fîlmên wî yên nûjenîxwaz ku nirxên gerdûnî yên mirovî û ramanên humanîst dipejirînin.”, “Xelata Lenînê” girtibû.


Hin belgefîlman ku li ser jiyan û sînemaya Andreî Tarkovskyî hatine kişandin: 

  • Regi Andrej Tarkovskij, (derhêner: Michal Leszczylowskî, 1988)
  • Moscow Elegy, (der: Aleksandr Sokurov, 1988) hatine kişandin
  • Projeya Andrey Tarkovskiy. Vospominanie, (der: Aleksei Naidyonov, 1996)
  • Andrey Tarkovsky. A Cinema Prayer, (der: kurê wî, Andrey Andreyeviç Tarkovski, 2019)



Edgar Allan Poe sözleri | aforizmalar

Dünya edebiyatı üzerinde belirleyici ve derin etkiler bırakan, 19. yüzyılda yaşamış (1809-1849) büyük hikaye yazarı, şair, edebiyat eleştirmeni ve editör Edgar Allan Poe'nun eserlerinden alınmış sözler. Hikayeleri, şiirleri, bilimsel alana dair yazıları ve romanı onlarca dile çevrilen Edgar Allan Poe; edebiyat, sinema, müzik, tiyatro, psikoloji, sosyoloji gibi bir çok sanat ve bilim dalını etkilemiştir ve etkileyeme devam etmektedir.

"Sevgiden daha öte bir sevgiyle sevdik birbirimizi."

"Sevdiğim her şeyi yalnız sevdim."

"Ben onun gözlerinden başka bir cennet görmedim."

"Mutluluk bilginin kendisinde değil, bilginin edinilmesi sürecindedir."

"Bu dünya tatlı ve acı bir yerdir."

"Hakikat daha çizmelerini giyerken, yalan dünyayı dolaşır."

"Güzel bir kadının ölümü dünyanın en şiirsel meselesidir."

"Bir düşün içinde bir düş mü bütün gördüğümüz ve göründüğümüz?"

"Eğer henüz bir şiir ruhunuzu paramparça etmediyse;henüz şiir sanatıyla karşılaşmamışsınız demektir."

"Duyguların aşırı güçlü oluşunu delilik zannediyorsunuz."

"Gündüz düş görenler, sadece gece düş görenlerin kaçırdığı pek çok şeyin farkındadır."

"Gördüklerinizin yalnız yarısına inanın, duyduklarınızın hiçbirine."

 "Bir noktaya kadar mutlu olabilmek için, o noktaya kadar acı çekmiş olmak gerekir."

"Bir iki noktayı olanca açıklığıyla görür, ama bunu elde etmek için bütünü gözden kaçırırdı. Gereğinden fazla derine inerdi. Gerçek, her zaman bir kuyunun dibinde değildir."

“Gün boyu rüyalarda gezenler, sadece uykusunda rüya görenlerin kaçırabileceği şeylerin farkındadır."

"Alışılmamış ile anlaşılmazı birbirine karıştırmak gibi kötü, ama sık sık görülen bir hataya düştüler. Oysa düşüncenin gerçeğe doğru gidişine asıl bu alışılmamış şeylerin yardımı dokunur."

"On oyundan dokuzunda kazanan deha değil, dikkattir. Ancak, dikkatin önemi azaldığında kazananı belirleyen faktör ise zekadır."


"Duyduğunuz hiçbir şeye inanmayın ve gördüğünüzün sadece yarısına inanın."

"En kayıtsız insanların bile içinde hassas noktalar vardır. Yaşamla da ölümle de dalga geçen, tamamen kaybolmuş ruhların bile dalga geçemeyeceği şeyler vardır."

"Hayvanların bencillikten uzak ve özverili sevgileri, insan denen varlığın değersiz dostluğunu ve pamuk ipliğine bağlı sadakatini tecrübe etmiş kişinin kalbine işler."

"Yersiz bir derinlik düşünceyi karıştırır, zayıflatır; bir noktaya toplanmış devamlı, dümdüz bir dikkatle bakarsanız, Çoban Yıldızı bile gökyüzünden silinip yok olabilir."

"Dünyanın gördüğü her büyük başarı, önce bir hayaldi. En büyük çınar bir tohumdu, en büyük kuş bir yumurtada gizliydi."

"Yalnızlığın kasvetini değil,huzurunu istiyorum."

"Kötü davranışlar ve uzun yıllar beni başkalarına yabancılaştırdı."

"Mazi, ayakkabımın içinde kalan bir çakıl taşıdır."

"Gerçek, kesinlik ister, tutku ise sadelik (gerçekten tutkulu olanlar beni anlayacaktır)."

"Tek lüksü kitaplardı."

"Gerçek her zaman bir kuyunun dibinde değildir. Aslında, daha önemli bilgilere bakınca, onun hep yüzeyde olduğuna inanıyorum. Biz onu vadilerin derinliklerinde ararken, o dağların doruklarında durmaktadır."

"Bazı kitapları okurken yazarın düşüncelerine dalıp gideriz, bazılarını okurken de kendi düşüncelerimize."

"Gerçek her zaman bir kuyunun dibinde değildir."

"İnananlar mutludur. Şüphe edenler ise bilgili."

"En korkunç canavarlar, ruhlarımızda gizlenenlerdir."

"Ama nasıl etikte kötü iyinin bir sonucuysa, yine aynı şekilde sevinçten keder doğar. Ya geçmişte kalmış mutlulukların anısı bugünün acısıdır, ya da var olan ızdıraplar kökenlerini varolmuş olabilecek esrikliklerden alırlar."


"Herhangi bir konuda olumlu ya da olumsuz önyargılarımız varsa, en basit gerçeklerden yaptığımız çıkarımlara bile tamamen güvenemeyiz."

"Din öncüleri ve misyonerleri, insanlığın diğer tüm sınıflarına göre çok daha fazla probleme, savaşa sebep olmuşlardır."

"Bunu okuyan sizler hâlâ okuyanların arasındasınız; ama yazan ben uzun süre önce gölgeler diyarına gittim."

"Delilikten muzdarip değilim her anın tadın çıkarıyorum."

"Bir düşün içinde bir düşmü bütün gördüğümüz ve göründüğümüz?"

"Mükemmel bir şiirin mutlaka bir amacı olması gerektiği aklıma geldi. İnsanlığı en çok hüzne boğan evrensel acı ne olabilir diye sordum kendime. Cevabım “ölüm” oldu."

"Hasret canıma tak etti, aşk derdine var mı deva?"

"Bir kedi kadar gizemli yazabilmeyi isterdim."

"Gerçek, kesinlik ister, tutku ise sadelik. Gerçekten tutkulu olanlar beni anlayacaktır."

"O zaman diye mırıldandım dönüp giderken, gerçekler bazen hayal gücünden nasıl da daha tuhaf olabiliyor."

"Yersiz bir derinlik düşünceyi karıştırır, zayıflatır."

"Bir kitabı dışına göre değil, içine göre değerlendirmek gerekir."

"Gündüz düş görenler, sadece gece düş görenlerin kaçırdığı pek çok şeyin farkındadır."

"Sinirlerimi böyle geren ve bedenimin büzülüp geri çekilmesine yol açan şey umuttu -her türlü işkencenin üstesinden gelen umut- idam mahkumunun kulağına Engizisyon zindanlarında bile kurtuluşu fısıldayan umut."

"Acı çekmeden mutlu olunmaz."

"Felsefe her zaman gösterecektir ki, gerçeğin geniş belki de en büyük kısmı, görünüşte alakasız olan bu şeylerden çıkmaktadır."

"Görünmemek için en iyi yöntem saklanmamaktır."

"Bırak ışısın geleceğim.
Senin ve senin olanın tatlı ümidiyle."

"Ah! Mutluluk bilginin kendisinde değil, bilginin edinilmesi sürecindedir."

"Gün boyu rüyalarda gezenler, sadece uykusunda rüya görenlerin kaçırabileceği şeylerin farkındadır."

"Ben delilikten muzdarip değilim: siz duygularımın aşırı güçlü oluşunu, delilik zannediyorsunuz." 

"Düşünce, evrenin başlangıcındaki bir teklik noktasından akın eden, derin fiziksel türbülansın doruk noktasıdır. Galaksileri doğuran hareket ve fiziksel süreçlerin bir ürünüdür. İnsan düşünce hakkında netlikle düşündüğünde, zamanın ilk anında var olur."

"Tüm gördüğümüz ve göründüğümüz
Yalnızca bir düşün içinde bir düş.    

"Gündüz de düş görebilenler sadece geceleri düş görenlerin idrak edemeyeceği bir bilinç içindedirler."

"Mükemmellik adına yapılan şeyler artık kabak tadı vermeye başlamıştı."

"Ben size delilik denen sandığınız şeyin aslında algılardaki üstün kavrayıştan ileri geldiğini söylememiş miydim?"

"Yalnızlığın kasvetini değil, huzurunu istiyorum."

"Başkaları gibi değildim çocukluktan beri, Görmedim başkalarının gördüğü gibi Ortak bir pınardan almadım tutkularımı, Aynı kaynaktan almadım kederimi. Uyandıramadım yüreğimi sevince aynı seste Ve sevdiğim her şeyi yalnız sevdim."

"Göz, tıpkı parçalanmış bir ayna gibi keder biçimlerini çoğaltır."

"Beceriklilik ile çözümleme yeteneği arasındaki fark, hayal kurmak ile hayal gücü arasındaki farktan çok daha büyüktür, öte yandan birbirlerine çok benzemektedirler. Gerçek şu ki, becerikli kişiler her zaman hayal kurarlar, yaratıcı olanlar ise çözümleyicidir."

"Tüm kötülükler yanlız kalma yeteneğimizin olmamasından kaynaklanır."

"Ve Karanlık, ve Çürüme, ve Kızıl ölüm her şeyin üzerinde hak sahibi oldukları sonsuz hükümdarlıklarını kurdular."

"Bu kitabı, düşlerin tek gerçeklik olduğuna inananlara adıyorum."

"Mutluluğun dört koşulu: Açık havada yaşamak; Bir insanı sevmek; Her türlü ihtirastan uzak durmak; Üretmek."

"Müzik, hoş bir fikir ile birleştiğinde şiir olur; ortada bir fikir yoksa yalnızca nağme olur; ahenkten yoksun fikir ise, niteliğinden dolayı, düz yazı olur."

"Dünyanın gerçekleri bana hayal gibi, sadece ve sadece hayal gibi görünürken, buna karşılık, düş ülkesinin çılgınca fikirleri her günkü varoluşumun gıdası değil, bu varoluşun ta kendisi oldu."

"Tam uykuya dalmak üzere olduğunuz o anı düşünün. Henüz tam dalmadan, yarı uyanık olduğunuz o en son an. Uykuya teslim olmadan, o son çizgide, tuhaf düşler görürsünüz. Ama o sırada uyursanız, bu düşlerin tümünü unutursunuz. İşte ben, o son çizgiden geçip, uyanıyor ve orada gördüğüm garip düşleri yakalıyorum. Benim yazdıklarımın bir kısmı da bu düşlerdir zaten!"

"Fikre bir aydınlık, ruha kanatlanma vadetmeyen her türlü kaba belleme ve ezbercilik, benliği aşındıran bir törpü ve kalbe indirilmiş bir darbedir."


"Gördüğünün yarısına inan, duyduklarının hiçbirine."

"Şiir, benim içimde bir amaç değil, tutkudur."

"Boş umut, umutsuzluktan iyidir."

"Yaşamın tek gerçek acısı, ölümden korkmaktan başka bir şey değildir."

"Kararlılık, tüm gücünü kullanarak bir amacı gerçekleştirmektir."

"Asla pes etmeyin, hayatta kalmanın tek yolu budur."

"Şiir, ruhun müziğidir."

"Gerçek aşk, sonsuza kadar süren bir tutkudur."

"Sonsuzluğa kadar süren bir mutluluk, sadece hayal gücü ile mümkündür."

"Aşk, insanın hayatında kalıcı bir iz bırakır."

"Bir şairin görevi, insanların kalplerindeki duyguları yansıtmaktır."

"Korku, insanın içindeki en güçlü duygudur."

"Karanlıkta yaşayanlar, ışıkta yaşayanlardan daha fazla görebilirler."

“Bir insanın karakteri, onun davranışlarıyla ölçülür."

"Bir insanın başkalarına karşı olan tutumu, onun gerçek kimliğini yansıtır."

"Hayal gücü, insanın en büyük gücüdür."

"Bir insanın hayatındaki en büyük acı, kaybedilen sevgilidir."

"Gerçek aşk, insanın hayatındaki en büyük mutluluktur."

"Hayatın anlamı, insanın kendi içinde bulunur."

"Kalbime dokunduğum durumlar dışında asla deli olmadım."

"Gündüz hayal edenler sadece gece hayal edenlerden kaçan birçok şeyin bilincindedirler."

"Orantıda biraz tuhaflık olmadan... enfes bir güzellik yoktur."

"Mezarda bile her şey kaybolmaz."

"Uzun zamandır unutulmuş bir şeyi hatırlamaya çalışırken, çoğu zaman kendimizi hatırlamanın eşiğinde buluruz ve sonunda hatırlayamaz hale geliriz." - Ligeia

"…bu dünyadan başka dünyalar da var şüphesiz –çoğunluğun düşüncelerinden başka düşünceler- sofistin spekülasyonlarından başka spekülasyonlar. senin davranışlarını kim sorgulayacak peki? kim vizyonlar içinde geçen saatlerinden dolayı suçlayacak seni, ya da aslında senin sonsuz enerjinin taşkınları olan o uğraşları kim yaşamın harcanması olarak kötüleyecek?"

"Yersiz bir derinlik düşünceyi karıştırır, zayıflatır; bir noktaya toplanmış, devamlı, dümdüz bir dikkatle bakarsanız, Çoban Yıldızı bile gökyüzünden silinip yok olabilir."