Hevpeyvîn: Rûmet Med
"Sînema fersend dide me ku em pê xwe îfade bikin û ji ber vê ez ji sînemayê hez dikim."
Derhênerê xelatgirtî yê kurd Hesen Demîrtaşî heta niha gelek kurtefîlm û belgefîlman kişandine û fîlmên wî li gelek festîvalên fîlman ên navneteweyî yên cîhanê yên wekî; Cannesê, Oscar Akademiyê, Atlantayê, Florîdayê û Selanîkê hatine nîşan dayîn ku ji gelek festîvalên fîlman xelat girtine. Sînemager Hesen Demîrtaş, perwerdehiya xwe ya lîsansê li Zanîngeha Marmarayê ya Stenbolê qedandiye û pişt re li Zanîngeha Northwesternê ya DYAyê (Amerîka), mastera li ser mijara Medyaya Belgefîlman amade kiriye. Derhêner Demîrtaş, di sala 2017ê de li Amerîkayê yekem belgefîlma xwe ya dirêj a bi navê "You Name It" kişandiye û herî dawî jî li Mêrdînê, fîlmekî nû yê bi navê "Veqetin" kişand ku ev fîlm di heman demê de yekem fîlmê dirêj ê derhênerê ye. Fîlm, qala çîroka jîyana malbatekê ku ji gundên xwe koç kirine, dike.
Me ji bo malpera "Sînemaya Serbixwe" li ser sînema û jîyana wî, bi derhênerê kurd Hasan Demîrtaş re hevpeyvîneke çêkirin û me pirsên xwe ji derhênerê pirsîn û wî jî bi dil û can bersivên me da.
Hesen Demîrtaş kî ye? Hûn dikarin hinek behsa jiyana xwe bikin?
Ez di sala 1990’ê de li Mêrdînê ji dayik bûm. Perwerdehiya xwe ya Lîsansê li Zanîngeha Marmarayê ya Stenbolê qedandim. Kurtefîlmên min xelat girtin û beşdarî li Festîvala Fîlman a Cannesê, Xelatên Akademiyê (Oscar) û 42’yemîn Festîvala Fîlman a Atlantayê û li hin festîvalên fîlman ên navneteweyî bûm. Li Zanîngeha Northwesternê ya DYA’yê mastera (Lîsansa Bilind) li ser mijara Medyaya Belgefîlman amade kirim û di heman zanîngehê de du salan weke erkedarê hîndekariyê xebitîm.
Gelek kurtefîlm û belgefîlmên we heta niha di bernameyên gelek festîvalên fîlman ên navneteweyî de hatin nîşandayîn û ji gelek festîvalan xelat girtin. Hûn herî dawî li Mêrdînê fîlmekî nû ya bi bavê "Veqetin"ê kişandin ku ev fîlm di heman demê de yekem fîlmê dirêj e ku ji aliyê we hatiye kişandin. Hûn dikarin qala çîroka pêvajoya kişandina fîlmê xwe yê nû bikin?
Yekem belgefîlma min a dirêj a bi navê “You Name It” li DYA’yê (Amerîka) di Festîvala Fîlman a Treasure Coastê, Festîvala Fîlman a The International TV Broadcasters and Independent Producersê de û li SIMFEST a Romanyayê û li Festîvala Belgefîlman a Selanîkê ya Yewnanistanê û li gelek festîvalên fîlman hate nîşandayîn û li DYAyê ji Festîvala Fîlman a Collected Voicesê Xelata Belgefîlma Baştirîn wergirt.
Li Mêrdînê nêzîkî mehekê bû, yekem fîlmê dirêj ê xwe yê bi navê “Veqetîn”ê kişandim. Pêvajoya kişandina fîlmê 10 rojan berdewam kir û ez li ser çîroka vê fîlmê xwe deh sal berê difikirîm. Tabî ez wê deman hêj nû dest bi fîlm çêkirinê kiribûm û ji bo ku bikarim çîroka fîlmê bikişînim li benda dema guncan dibûm. Di nava hin fîlmên ku derbarê koçberîyê de xebitîm. Wekî min got, çîroka fîlmê min ê “Veqetîn”ê çend sal berê hebû, lê min senaryoya fîlmê di wan salan de nenivîsand û li cihê wê min di derbarê fîlmê xwe de hin nîşe girtin. Salek berî kişandina fîlmê, min dest bi nivîsandin û pêşvebirina senaryoyê kir. Ez dizanibûm kişandina fîlmê min ê “Veqetîn”ê dê gelek dijwar derbas bibe, ji ber ku em li pişt kamerayê ji pênc kesî kêmtir dixebitin. Beriya kişandina fîlmê, xebatên min ên castê gelek zor derbas bû. Ji ber ku yek ji pirsgirêkên herî mezin ên sînemaya Kurdî, cast e. Ji bo min ev girîng bû ku ez bi lîstikvanên rast ve bixebitîm. Ez di pêwendiya xwe yên bi lîstikvanan ve, berî her tiştî dinêrim exlaqên wan. Pêşî li eleqe, helwestên wan û pişt re jî li lîstikvaniyên wan dinêrim. Ez bişens im ji ber ku di navbera lîstikvanên min de Halîl Demîr û Hamît Zorlû hebûn. Bi rastî, Hamît Zorlûyî ku di fîlmê de lîst, ji bo fîlmê tiştên xweş zêde kirin. Di navbera lîstikvanên me de, ji hêla lîstikvaniyê Halîl Demîr baştirîn bû û wî him alîkarî lîstikvanên din kirin him jî performanseke pir xweş derxist holê. Yek ji tiştên xweş ên Halîl Demîrî ev bû ku wî ji aliyê exlaqê kesekî baş bû. Ez dixwazim vê jî bibêjim, wî mirovekî lihevhatî bû û çi ji destê wî hat ew ji bo fîlmê kir. Yek ji serlîstikvanên fîlmê Hamît Zorlû bû, ji bo ku wî nêzîkî lîstikvaniya sînemayê bibe hewceya me wextê hebû, ji ber ku ew pirtir di rêzefîlman de leyîstine.
Ji bilî Halîl Demîrî, lîstikvanên fîlmê ez westiyam. Di dema kişandina fîlmê de min ji bo vê yekê çareyeke dît ku ew jî dubare kirin bû û bi vê min hewl da ku ji bo lîstikvaniyên fîlmê baştir bibe. Divê neyê ji bîr kirin ku derfeta min tune bû ez beriya kişandinê demo hilgirim. Bo nimûne ez di 12 saetan de tenê du sehne kişandim ji bo ku ji lîstikvanên fîlmê performansên baş derkeve holê. Ku em di derbarê lîstivanê zarok ê fîlmê yê Serbest Kalkanî de biaxivin, hebûna wî ji bo fîlmê hêja bû. Herçiqas yekem fîlmê Serbestî ye û tecrubeya wî tune bû, ji ber lîstikvaniya wî ez şaş mam.
Hûn xwe nêzîkî sînemaya belgefîlman dibînin an nêzîkî sînemaya sêwirî dibînin? An jî nêzîkî her duyan in?.
Ji bo min cihê çêkirina belgefîlman cûda ye ji ber ku mirov di belgefîlman de jîyana rastînê tîne ser ekranê. Çêkirina belgefîlman li gor fîlmên sewirî dijwartir û hestyartir e. Lê belê ez naxwazim ji bo ku belgefîlman çêbikim xwe ji çêkirina fîmên sewirî dûr bixim, ji ber ku hin jîyan hene tu wan bi tenê dikarî bi riya fîlmên sewirî re rave bikî. Hin mirov naxwazin dijwariyên jîyanên xwe bikin belge.
Li cîhanê gelek sînemager dema ku fîlmên xwe dikişînin, rûbirû gelek pirsgirêkan tên. Her wiha ji salekê zêdetir e li seranserî cîhanê nexweşiya koronayê didome û dibêjin ji ber xebatên parzakirinê (derzî) pêvajoya nesaxiyê li hin dewletan hêdî hêdî asayî dibe. Koronayê wekî her tiştî bandoreke neyînî li ser xebatên huner û sînemayê jî kir û dike. Rojên koronayê bi çi awayî bandorê li we û xebatên we yên sînemayê kir û hûn van rojên dijwar çawa derbas dikin?
A rast koronayê li pêşiya xebatên min nebû asteng û berevajî di mijara nivîsandinê de min zêdetir teşwîq kir. Di rojên koronayê de min zêde zêde pirtûk xwendin û pir pir fîlman temaşe kirim. Bi ya min ger mirov bizanibe nêyîniyên ku di jîyanê de derikevin holê bike erênî, wê demê pêşveçûn çêdibe.
Me li jorê jî qala vê kir, piştî gelek kurtefîlm û belgefîlman, hûn yekem fîlmê xwe yê dirêj kişandin. Rêwîtiya we ya sînemayê piştî vî fîlmê, dê bi piranî bi fîlmên dirêj re berdewam bike, hûn di vê mijarê de çi difikirin? Projeyên we yên nû hene?
Piştî pevxistina fîlmê “Veqetîn”, ez ê dest bi fîlmê xwe yê nû bikim. Ev fîlmê min jî dê bi awayekî dirêj-sewirî bibe. Ez hêdî hêdi dest bi senaryoyê jî kirim. Mijara fîlmê min bila niha suprîz bimîne, lê belê dê ceribandineke nû û cûda bibe.
Sînema ji bo weçi ye?
Ji bo min sînema tê vê wateyê ku derhêner ji axaftinê westiyaye û divê dest bi hilberînê bike. Yanê sînema alîkariya min dike ji bo ku ez di derbarê mijarekê de kêm biaxivim. Ji ber vê sînemayê parêzeriya min dike. Ji aliyekî ve jî dema ku ez li ser sînemayê difikirim, ez dibînim ku derhêneran her yek mîna çûkên postevan in. Civakên cîhanê bi saya sînemayê, nameyên xwe bi hev re dişînin.
Sînema fersend dide me ku em pê xwe îfade bikin û ji ber vê ez ji sînemayê hez dikim.
Em ji ber hevpeyvînêgelek kêfxweş bûn û zor spas dikin. Herî dawî, hûn dixwazin ji bo sînemahez û sînemagerên ciwan çi bibêjin?
Şîreteke min ji bo ciwanên ku nû dest bi sînemayê kirine, heye. Li dibistanên fîlman ên îroyîn, bi taybetî jî li Tirkiyeyê, hin mirov hene karê sînemayê gelek pirole dikin, ji ber vê jî gelek derhênerên sînemayê dereng dest bi fîlmên xwe yên dirêj dikin û ji bo kişandina fîlman ditirsin. Halbûkî, ger hevalek ku dixwaze fîlman bikîşine, ku rojnivîskên Andrei Tarkovskyî bixwîne, ew ê têbigihêje ku di derbarê sînemayê de ketiye xetayê. Bi ya min di navbera mamosteyên sînemayê yên baş û mamosteyên sînemayê yên karê xwe baş nakin de ferqeke heye. Ez dikarim mamosteyên sînemayê ku karên xwe baş nakin terîf bikim; van nikarin xwendekarên xwe ji bo kişandina fîlman teşwîk bikin, û ev jî dibe sedema windabûna wextên xwendekaran.
Ango bila tu kes ji ber gotina kesek, kişandina fîlmên xwe taloq nekin.
Ez dixwazim li ser mijarekê din jî biaxivim ku li Tirkiyeyê saziyeke heye ku dibêjin em sînemaya Kurdî dikin, a rastî wan pêşî li ciwanên ku sînemaya Kurdî dikin, digirin. Ji ber vê jî ciwan bandorê li tu kesî nemînin û bila fîlmên xwe bikîşînin. Herî dawî jî ez zor spasî parêzer Metîn Serbestî ku li DYAyê dijî, dikim.
Ji bo agahî: https://www.instagram.com/ayrilikfilm/
Wergera ji tirkî bo kurdî: Rûmet Med
Yönetmen Hasan Demirtaş ile söyleşi - Söyleşi: Rûmet Onur Kaya
"Sinema bize kendimizi ifade edebilme fırsatı veriyor, bundan dolayı sinemayı seviyorum."
Kürt yönetmen Hasan Demirtaş’ın, şimdiye kadar çektiği kısa film ve belgeseller; Cannes, Akademi Ödülleri, Atlanta, Florida ve Selanik gibi dünyanın bir çok uluslararası film festivalinde gösterildi ve ödüller kazandı. Sinemacı Hasan Demirtaş, lisans eğitimini İstanbul Marmara Üniversitesinde tamamladıktan sonra ABD Northwestern Üniversitesinde Belgesel Sinema üzerine yüksek yaparak aynı üniversitede iki yıl öğretim görevliliği görevinde bulundu. Yönetmenin 2017 senesinde Amerika’da çektiği ilk uzun belgeseli olan “Adını Sen Koy” bir çok film festivalinde gösterilerek ödüller aldı. Hasan Demirtaş son olarak Mardin’de “Ayrılık” isimli ilk uzun metrajlı-kurmaca olan yeni filmini çekti. Film, köyünden göç eden bir ailenin hayat hikayesini anlatıyor.
Sînemaya Serbixwe sitesi olarak yönetmen Hasan Demirtaş ile sinema ve hayatı üzerine bir söyleşi gerçekleştirdik. Söyleşimizdeki soruları içten bir şekilde yanıtladı.
Hasan Demirtaş kimdir? Hayatınızdan biraz bahsedebilir misiniz?
1990 senesinde Mardin’de doğdum. Lisans derecemi İstanbul Marmara Üniversitesinden aldım. Kısa filmlerim ödüller aldı ve Cannes Film Festivali ile Oscar Academy Ödülleri ile 42. Atlanta Film Festivali gibi uluslararası film festivallerine katıldım. Northwestern Üniversitesi’nde Belgesel Medya üzerine Yüksek Lisans tezimi yaparak ve aynı üniversitede iki dönem öğretim görevliliği görevinde bulundum.
Çektiğiniz kısa film ve belgeseller şimdiye kadar bir çok uluslararası film festivalinde gösterildi ve ödüller aldı. En son Mardin’de, aynı zamanda ilk uzun metrajınız olan “Veqetîn” (Ayrılık) isimli bir film çektiniz. Yeni filminizin çekiliş sürecinin hikayesinden bahsedebilir misiniz?
İlk uzun belgesel filmim olan “Adını Sen Koy” ABD’de Treasure Coast Film Festivali, The International TV Broadcasters and Independent Producers Film Festivali, SIMFEST Romanya’da ve Selanik Belgesel Film Festivali olmak üzere bir çok film festivaline katıldı ve ABD’de de Collected Voices Film Festivalinden En İyi Uzun Belgesel Ödülünü aldı. Mardin’de yaklaşık bir ay önce “Ayrılık” adındaki ilk uzun kurmaca filmimin çekimlerini bitirdim. Filmimin çekimleri yaklaşık 10 gün sürdü ve “Ayrılık” filminin hikayesini 10 yıl kadar önce düşünmüştüm. Tabi o zamanlar film yapmaya yeni başlamıştım ve hikayeyi çekebilmek için doğru zamanı bekledim. Göçmenlik ile ilgili film çalışmalarında bulundum. Dediğim gibi “Ayrılık” filminin hikayesi yıllar önce vardı, ama senaryosunu o yıllarda yazmak yerine kısa kısa notlar alırdım hikaye ile ilgili. Çekimden yaklaşık bir yıl önce senaryoyu yazmaya ve geliştirmeye başladım. “Ayrılık” filminin çekimlerinin çok zorlu olacağını biliyordum çünkü kamera arkasında 5 kişiden az kişi çalışıyordu. Çekimlerden önce cast çalışmalarım çok zorlu geçti. Çünkü Kürt sinemasının en büyük sorunlarından biri casttır. Doğru oyuncular ile çalışmak benim için önemliydi. Bir oyuncu ile iletişimimde her şeyden önce ahlağına bakarım. İletişimine, yaklaşımına daha sonra oyuncunun performansına bakarım. Kendimi çok şanslı hissediyorum ki oyuncularımın arasında Halil Demir ve Hamit Zorlu vardı. Gerçekten Hamit Zorlu ile çalışmak filme o kadar artı bir şeyler kattı. Oyuncularımızın arasında sinema oyunculuğu en iyi olan Halil Demir diğer oyunculara yardım edercesine çok güzel bir performans ortaya çıkardı. Halil Demir’in en büyük artılarından biri de ahlak olarak iyi olmasıydı. Çevresiyle uyumu ve film için elinden geleni yapmasına değinmeden geçemeyeceğim. Başrollerden Hamit Dede daha çok dizilerde oynadığı için sinema oyunculuğu kıvamına getirmek zaman aldı. Halil Demir dışındaki oyuncular beni yormuştu. Çekimler esnasında bunun çözümünü tekrar yapmakla en iyi duruma getirmeye çalıştım oyuncuları. Çekimlerden önce demo alma imkanım olmamasını da unutmamak gerek. Mesela 12 saatte sadece iki sahne çekme nedenim de oyunculardan istediğim performansı alabilmek içindi. Çocuk oyuncumuz Serbest Kalkan hakkında konuşursak, Serbest’in filmde olması da film için bir artıydı. Serbest’in ilk tecrübesi olmasına rağmen oyunculuğu beni şaşırtmıştı.
Kendinizi belgesel sinemaya mı daha yakın hissediyorsunuz yoksa kurmaca sinemaya mı? Ya da her ikisine mi?
Benim için belgesel yapmanın yeri bambaşka çünkü gerçek hayatı ekrana yansıtıyorsun. Belgesel film yapmak kurmaca filme göre daha zorlu ve daha hassastır. Ama belgesel film yapıyorum diye kendimi kurmaca film yapmaktan mahrum bırakmak istemiyorum çünkü bazı hayatlar vardır kurmaca film ile anlatabiliyorsun. Bazı insanlar hayatta yaşadıkları zorlukları belge haline getirmekten çekinir.
Dünyanın coğrafyasında bir çok yönetmen filmlerini çekerken çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalıyorlar. Ayrıca bir seneden fazla bir süredir tüm dünyaya yayılan korona virüsü devam ederken farklı aşıların kullanılmasıyla, bazı ülkelerde günlük hayatın yavaş yavaş normal döndüğü belirtiliyor. Her şeyde olduğu gibi korona, sinema ve kültür-sanata da olumsuz etkiler bıraktı ve bırakmaya devam ediyor. Korona günleri sizi ve üretimlerinizi nasıl etkiledi ve bu zor günleri nasıl geçiriyorsunuz?
Açıkçası korona benim çalışmalarımı engellemedi tam tersine oturup bir şeyler yazmam için beni daha çok teşvik etti. Korona günlerinde bol bol kitap okudum ve bol bol film izledim. Bence insanlar hayatta olan olumsuzlukları olumlu tarafa çekmesini bilirlerse, ilerleme olur.
Yukardaki soruda da değindiğimiz gibi, bir çok kısa film ve belgesellerinizden ardından ilk uzun metrajlı filminizi çektiniz. Bu filmden sonra sinema yolculuğunuzu çoğunlukla uzun filmlerle mi devam ettirmeyi düşünüyorsunuz? Yeni projeleriniz mı?
”Ayrılık” filmimin kurgusundan sonra yeni uzun filmime başlayacağım. Bu yeni filmim de uzun kurmaca olacak. Yavaş yavaş senaryoya da başladım. Filmin konusu şimdilik sürpriz kalsın ama yeni ve farklı bir deneme olacak.
Sinema sizin için ne ifade ediyor?
Benim icin sinema bir yönetmenin konuşmaktan yorulup üretime geçmesi demektir. Yani sinema benim herhangi bir konu hakkında daha az konuşmama yardımcı Bundan dolayı bir nevi sinema benim avukatlığımı yapıyor. Öte yandan sinemayı düşününce yönetmenleri birer postacı kuşu olarak görüyorum. Toplumlar sinema sayesinde mektuplarını birbirlerine göndermektedirler.
Sinema bize kendimizi ifade edebilme fırsatı veriyor, bundan dolayı sinemayı seviyorum.
Söyleşiden dolayı çok memnun olduk, çok teşekkür ederiz. Son olarak, sinema severlere ve genç sinemacılara söylemek istediğiniz bir şeyler var mı?
Yeni yeni film yapmaya başlayan gençlere tavsiyem bu olacak. Günümüz, sinema okullarında özellikle Türkiye’de bir yönetmenin ilk uzun filme geç başlama sebebi insanların gereğinden fazla sinemayı abartmasıdır ve sinema yapmaya çalışan insanların çekimlerinden korkmasıdır. Oysaki, ben sinema yapacağım diyen bir arkadaş Andrei Tarkovsky’nin yazdığı günlükleri okursa aslında sinema hakkında ne kadar yanıldığının farkına varacaktır. Bence iyi sinema hocası ve işini iyi yapmayan sinema hocası arasında ince bir fark vardır. Kötü sinema hocasını bu şekilde tarif edebilirim. Öğrencilerini film çekmeye teşvik edememesi, ve böylelikle öğrencinin hayatında zaman kaybına neden olmasıdır. Yani bir aptalın sözüne kanıp film çekmeyi kimse ertelemesin. Değinmek istediğim başka konu da Türkiye’de Kürt sineması yapıyorum diyen bir kurum aslında Kürt sineması yapan bazı gençlerin önüne bir şekilde geçmeye çalışıyorlar. Bundan dolayı gençler kimsenin etkisi altında kalmayıp yapmak istediklerini yapsınlar. Son olarak da ABD’de avukatlık yapan Metin Serbest’e teşekkürlerimi iletmeden geçemeyeceğim.
https://sinemayaserbixwe.com/hevpeyvina-bi-derhenere-kurd-hesen-demirtas-re/
Sînemaya Serbixwe - www.sinemayaserbixwe.com
Hiç yorum yok: